
بحران هویت در سینمای اجتماعی ایران؛
«پیرپسر»؛ روایتی از سقوط ارزشهای جوانی
فیلم «پیرپسر» با نگاهی تلخ و نمادین، فروپاشی خانواده، سردرگمی نسلی و عادیسازی ناهنجاریهایی چون روابط بیقاعده و مصرف دخانیات را به تصویر میکشد؛ روایتی که میتواند تأثیرات نگرانکنندهای بر ذهن و فرهنگ جوانان داشته باشد.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «تهران نیوز»، زهرا یوسفی فعال فرهنگی در یادداشتی نوشت؛ فیلم «پیرپسر» به کارگردانی اکتای براهنی (محصول سال ۱۴۰۰) که پس از نمایش در جشنواره فجر ۱۴۰۲ سرانجام به اکران عمومی در سال ۱۴۰۴ رسید، موضوعی بحثبرانگیز و انتقادی در دل سینمای اجتماعی ایران است.
این یادداشت با تمرکز بر تأثیر فرهنگی ناصحیح فیلم بر نسل جوان، ابعاد مختلفی از جمله نبود ارتباط و بنیان خانواده، آسانانگاری روابط مرد و زن، و نمایش پررنگ مصرف دخانیات، را بررسی میکند.
نبود خانواده — بنیانی فروریخته و پیامدهای روانی
فیلم پیرپسر ماجرای دو برادر، علی (با بازی حامد بهداد) و رضا، و پدرشان غلام (حسن پورشیرازی)، را در یک خانه فرسوده در تهران روایت میکند. خانوادهای که در سایه خشونت، فقر و اعتیاد معیاری برای حمایت عاطفی ندارد و اعضایش برای یکدیگر آسیبزا هستند. پدر، با زور و تحقیر، خود را در جایگاه قدرت حفظ میکند؛ از سوی دیگر، علی نماد ناامیدی و فروپاشی هویت فردی نسل جوان است که تحت فشار خانواده و جامعه متزلزل، قدرت تخیل و امید را از دست میدهد.
این تصویر ناهنجار از خانواده میتواند به جوانان پیامی بدهد که نهاد خانواده ذاتاً ناکارآمد و حتی مضر است، پیامد آن بیاعتمادی، گسست و انزوای روانی خواهد بود. چنین پیامی بهویژه برای مخاطب نوجوان که در حال شکلگیری هویت اجتماعی و ارزشهایش است، خطرناک است.
روابط آسان مرد و زن بدون موازین فرهنگی
در فیلم، ورود شخصیت زن «رعنا» (با بازی لیلا حاتمی) به جمع خانواده، نمادی از تحول و مقاومت است، اما رابطه او با پسران خانواده و تأثیرش بر تنیدگی رابطه پدر و پسر، بدون محافظهکاری روایت میشود. نگاه جذاب و اغواگرایانه رعنا، فشارهای اخلاقی را درونی میکند.
اگرچه فیلم قصد دارد نقدگرایانه این تنشها را نشان دهد، اما برخی صحنهها ممکن است در برداشت ناآگاهانه برای مخاطبان جوان بهصورت نرمال یا پذیرفتنی نقش ببندد.
این وضعیت در فضایی روایت میشود که رابطه زن و مرد بهعنوان ابزاری دراماتیک به کار رفته، نه بر مبنای ارزشها یا چارچوب اخلاقی. نسل جوان میتواند در چنین روایتهایی به تصور غلطی از آزادی بیحد در روابط برسد که فاصلهای از فرهنگ رسمی دارد.
مصرف دخانیات – نمادی خطرناک از طغیان و استقلال
فیلم «پیرپسر» به صورت پررنگی شخصیتهایش را در حال کشیدن سیگار تصویر میکند، بهخصوص در لحظات بحرانی یا درگیریهای روانی. مصرف دخانیات بهعنوان ابزاری برای تخلیه خشم یا آرامش ناآگاهانه نمایش داده میشود. این نوع نمایش، بدون نقد یا هشدار، میتواند برای مخاطب جوان الگوساز باشد: تصویری که نشان میدهد کشیدن سیگار علامت استقلال، قدرت یا تسلط بر تجربه است. اگرچه فیلم از نظر فنی قابل تحسین است، اما این جلوه بصری میتواند باعث تقویت گرایش به مصرف دخانیات در میان نوجوانان شود؛ بهخصوص وقتی شخصیتهای برجسته و مورد احترام در فیلم، آن را به شکلی طبیعی و متداول عرضه میکنند.
پیامدهای فرهنگی و اجتماعی، جوانانی در بحران هویت
نسل جوان در ایران امروز با شکاف فرهنگی میان ارزشهای سنتی و فشارهای مدرن مواجه است. فیلمهایی مانند «پیرپسر» که خشونت خانوادگی، روابط بیقید و نشان دادن مصرف دخانیات را در بستری هنری روایت میکنند، ممکن است به نوعی بیمعنایی اخلاقی در مخاطب منتهی شود: فقدان نمادهای سالم خانوادگی، احساس سردرگمی در ارتباطات انسانی و جذابیت ظاهری برای رفتارهای آسیبزا.
علی، قهرمان داستان، نشان میدهد که چگونه فردی پاک و اخلاقمحور، در محیطی تبهکار و بیرحم، به مرحله تسلیم یا یأس اخلاقی میرسد. تولید و نمایش چنین روایتهایی، بدون آنکه با ابزارهایی برای تحلیل و نقد اجتماعی همراه باشند، میتواند تهدیدی برای مخاطب خردسال یا ناپخته باشد. این قهرمان، بهجای الگویی امیدبخش، نمادی از تراژدی شخصیت جوان سرخورده است.
از منظر سینمایی، «پیرپسر» اثری جسور، سینمایی و نمادین است: طراحی دقیق نور، میزانسنهای هنری، بازیهای چشمگیر (بهخصوص حسن پورشیرازی)، رمزآلودی در روایت، و ساختاری روانشناختی که مخاطب را همراه خود میکشاند. اما همین جسارت میتواند در صورت عدم همراهی با نقد اجتماعی، به عادیسازی ارزشهای آسیبزا منجر شود.
در فرهنگی که نهاد خانواده، هنجار روابط جنسیتی و سلامت اجتماعی ارزشمند محسوب میشوند، جوانانی که از فیلم تأثیرپذیری دارند ممکن است برداشت نادرستی از روابط انسانی و سبک زندگی کسب کنند. پیام فیلم، وقتی تنها روایت شود، خطرناکتر از هر نقد است.
نتیجهگیری
فیلم «پیرپسر» با همه ارزشهای هنریاش، نمونهای از سینمای هنجارشکن و تأثیرگذار است. با این حال، تأثیری که بدون زمینهآموزی و نقد اجتماعی بر نسل جوان گذاشته میشود، میتواند پیامدهای منفی در زمینه هویت، اخلاق و سبک زندگی داشته باشد. نبود خانواده سالم، نمایانسازی روابط آزاد بدون چارچوب فرهنگی و نمایش مصرف دخانیات بهعنوان نمادی از قدرت یا آرامش، سه موضوع نگرانکنندهاند که در این فیلم برجسته شده است.
در نهایت: هنر نباید فقط روایت کند؛ مسئولیت اجتماعی دارد. وقتی فیلمی پرمخاطب تولید میشود، لازم است همراه با آن گفتگویی آزاد و انتقادی شکل بگیرد تا تأثیر فرهنگیاش محدود به روایت سینمایی نباشد و به ابزار بازتاب و بازخوانی اجتماعی تبدیل شود.
انتهای خبر/
لینک کوتاه خبر
برچسبها
نظر / پاسخ از
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نفری باشید که نظر میگذارید!