مریم شهامت‌پور، در گفتگو باخبرنگار سرویس اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «تهران نیوز» به بازخوانی ریشه‌های ایرانی واژه الگوریتم و آینده ارتباطات انسانی در عصر هوش مصنوعی پرداخت.

وی با اشاره به ریشه تاریخی واژه «الگوریتم» گفت: پیش از آنکه این واژه در دیتابیس‌های شرکت‌های بزرگ جهانی ثبت شود، در ذهن محمدبن موسی خوارزمی، دانشمند ایرانی، متولد شد. الگوریتم در اصل، ابزاری برای نظم‌بخشی به تفکر و حل مسئله بود، نه وسیله‌ای برای فروش محتوا یا کنترل رفتار مصرف‌کننده.

این مدرس دانشگاه با ابراز نگرانی از مسیر کنونی توسعه الگوریتم‌ها، افزود: در دنیای امروز، بسیاری از پلتفرم‌های دیجیتال الگوریتم‌هایی را به‌کار می‌گیرند که نه به حل مسئله واقعی انسان، بلکه به هدایت و گاه مهار رفتار او می‌پردازند. این انحراف از مسیر اصلی، جای تأمل دارد.

هوش مصنوعی نمی‌تواند «درک» کند

شهامت‌پور با تأکید بر تفاوت بنیادین میان تحلیل ماشینی و درک انسانی تصریح کرد: هوش مصنوعی می‌تواند تحلیل کند، پیش‌بینی کند و ترجیح دهد، اما قادر به درک واقعی نیست. تجربه زیست، احساس، زمینه فرهنگی و درک متقابل عناصر اصلی ارتباط انسانی‌اند که در هیچ کدی قابل برنامه‌ریزی نیستند.

وی افزود: اگرچه ماشین می‌تواند بگوید «متشکرم»، اما نمی‌فهمد که آیا این واژه با طعنه بیان شده یا صادقانه. اینجاست که لزوم طراحی الگوریتم‌هایی با توجه به بافت فرهنگی، زبانی و اجتماعی هر جامعه خود را نشان می‌دهد.

از خوارزمی تا آینده: طراحی مسئولانه

پژوهشگر ارتباطات انسانی با اشاره به ضرورت نگاه اخلاق‌محور به توسعه فناوری اظهار داشت: فیلسوف معاصر، برنارد استیگلر، می‌گوید فناوری امتداد ذهن انسان است؛ اما بدون اخلاق، این امتداد می‌تواند از کنترل خارج شود. ما نیاز داریم به‌جای سرعت و بازدهی صرف، الگوریتم‌هایی طراحی کنیم که فضای تأمل، سکوت و چندمعنایی را نیز در نظر بگیرند.

شهامت‌پور ادامه داد: در فرهنگ ایرانی، گاهی سکوت پرمعناتر از کلمات است. در چنین شرایطی، الگوریتم‌های بومی باید با زیست جهان کاربران ایرانی آشنا باشند. باید یاد بگیرند که معنا همیشه در کلمات نیست، بلکه در فضا، لحن، بافت و حتی تأخیرهاست.